Χ. ΣΠΥΡΕΛΗ:Η ΜΝΗΜΗ ΚΑΙ Η ΑΜΝΗΣΙΑ

Η  ΚΥΡΙΑΚΗ 22 ΜΑΙΟΥ 2016 Ο ΔΗΜΟΣ ΑΓΡΙΝΙΟΥ ΤΕΛΕΙ ΤΟ ΠΑΝΔΗΜΟ ΕΤΗΣΙΟ ΜΝΗΜΟΣΥΝΟ ΓΙΑ ΤΟΥς 12Ο ΕΚΤΕΛΕΣΜΕΝΟΥΣ ΤΗ ΜΕΓΑΛΗ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΤΟΥ 1944

Η μνήμη και η αμνησία.

Θα καταθέσω ένα οδοιπορικό με τους μαθητές μου ανάμεσα σε δύο πλατείες της πόλης του Αγρινίου που θα μου μείνει αξέχαστο.

, Εκατό μέτρα πίσω από το Ιερό του ναού της Αγίας Τριάδας στο Αγρίνιο (Βραχώρι) διαμορφώθηκε αρχές της δεκαετίας του 1980 η Πλατεία των Εκατόν Είκοσι και στη δεκαετία του ’90 αναγέρθηκε το ομώνυμο μνημείο, κάτω από τη σκιάδα του κυπαρισσιού και των άλλων δέντρων που καλλωπίζουν και εμβληματοποιούν το χώρο. Η πλατεία εφάπτεται νότια με τη βραχεία σε μήκος οδό Ρήγα Φεραίου, στην αφετηρία και στο τέρμα της οποίας λειτουργούν σήμερα δύο σχολικά συγκροτήματα, το 3ο Γυμνάσιο (με το Εσπερινό) και το 3ο Δημοτικό, αντίστοιχα.

Σχολεία, εκκλησία, μνημείο, ένα συμπτωματικό αλλά θαυμαστικό σύνολο, σκεφτόμουν μόλις εγκαταστάθηκα στην πόλη για να υπηρετήσω στη Μέση Εκπαίδευση κι έμεινα μάλιστα κοντά σ’ αυτό το τρίγωνο.Συχνά δινόταν η αφορμή στο σχολείο να πιάσουμε κουβέντα με τους μαθητές μου για το μνημείο της γειτονιάς. Άλλωστε, από κει περνούσαν οι περισσότεροι πρωί και μεσημέρι. Οι συνηθισμένες ερωτήσεις των παιδιών αφορούσαν την τοπογεωγραφία των γεγονότων. «Στο μνημείο, κυρία, είναι θαμμένοι οι 120;». «Το νεκροταφείο της Αγίας Τριάδας τι έγινε;». Αποφασίσαμε να ρωτήσουμε και μεγαλύτερους (παππούδες, γιαγιάδες) για το δραματικό γεγονός, ενώ τους υποσχέθηκα ότι θα γίνει «επιτόπια» συζήτηση σε δυο διδακτικές ώρες, εκτός τάξης!

Εκείνο το ανοιξιάτικο πρωινό η πόλη χαμήλωνε τους θορύβους της. Το υπαίθριο μάθημα δεν είχε τη συνηθισμένη πορεία. Άλλοι όρθιοι κι άλλοι καθισμένοι στη μικρή πλατεία ακούγαμε τις μαρτυρίες των παιδιών της Κατοχής να τις διαβάζουν τα παιδιά του αιώνα μας.

* * * *

«Το 1944 ήμουνα 12 χρονών. Μ’ έστειλε η μακαρίτισσα η μάνα μου να πάω στην Απάν’ Πλατεία να πάρω καφέ στον Αγγελόπουλο. Καφές να λέγεται γιατί ρεβίθι έτριβαν μέσα. Τότε η Κάτω Πλατεία ήταν χωμάτινη. Κάνω έτσι και βλέπω τρεις ανθρώπους κρεμασμένους, τους είχανε στο πρόσωπο κουκούλα. Ένας εκεί που είναι τώρα το Δημοτικό καφενείο, ένας παραπάν’ κοντά στο «Λητώ» και ο άλλος πιο πέρα που είναι το «Ακροπόλ». Όχι δεν πήγα για καφέ. Βάραγαν τα πόδια μ’ στο κεφάλι για να γυρίσω πίσω, να φύγω. Την άλλη μέρα μας είπαν για τις εκτελέσεις» (Αφήγηση Γ.Ν. έτος γεν. 1932).

«Ακούγαμε τις τουφεκιές εκεί που τους εκτελούσαν. Εδώ παρακάτ’ στην Άγια Τριάδα από πίσω ήταν το χωράφι του Σούλου. Ήταν στάρια. Απρίλιος ήταν και μετά από ένα μήνα θα θερίζαμε. Κι εκεί άνοιξαν έναν τάφο. Τους σκότωναν και τους πετάγανε μέσα. Στον ίδιο λάκκο φέρανε και ρίξανε και τους κρεμασμένους. Εμείς, πιτσιρίκια τότε, δεν είχαμε αίσθηση κινδύνου και πήγαμε απόγευμα της Μ. Παρασκευής. Ανάμεσα στα στάρια, πήγαμε στη γούρνα αυτή κι είδαμε τα πτώματα. Τα στάρια ήταν ψηλά. Αχ! Τραγικά πράγματα». (Αφήγηση Γ. Ζ. έτος γεν. 1934).

Μια ηλικιωμένη κυρία της γειτονιάς περνώντας κοντοστάθηκε και καθώς μπήκε στην κουβέντα μας προσθέτοντας τη δική της διευκρίνιση, τόσο αυθόρμητα, που δεν την ξεχνώ ποτέ. «Να εδώ γύρω, μέχρι κάτω στο σχολείο δεν υπήρχαν πολυκατοικίες. Μόνο η εκκλησία με το νεκροταφείο. Περνάγαμε εμείς για το σχολείο, παιδάκια, και βλέπαμε το τείχος του νεκροταφείου στην πλευρά που είναι προς τα δω, γεμάτο ουλές και ξεραμένα αίματα. Ήταν περίπου το 1950. Αυτό το τοιχίο έπρεπε να υπάρχει για να βλέπει ο κόσμος. Μετά τα γκρέμισαν όλα, μετέφεραν όλο το νεκροταφείο στον Άι- Γιώργη, κι εδώ μπήκε από πάνω γκαζόν… Αργότερα πουλήθηκαν οικόπεδα, χτίστηκαν πολυκατοικίες, άλλαξε ο τόπος!». (Αφήγηση Ε. Θ. έτος γεν. 1938).

Τα βλέμματα των παιδιών αγκάλιαζαν το γύρω τοπίο. Ύστερα καρφώνονταν στο χώμα με απερίγραπτο δέος. «Εμείς, τώρα, πατάμε στους τάφους;». Ξαναρώτησαν. «Όχι! Ήταν λίγα μέτρα παρακάτω». Απάντησα. Στα κλαράκια οι ψυχούλες τους, στο χώμα η σιωπή, σκέφτηκα καθώς έφερνα στο νου μου το ποίημα του Πάνου Χατζόπουλου Στου Κρανίου τον τόπο (1964): (πηχτό σκοτάδι, τρόμος, φρίκη/ το μαύρο εκείνο πρωινό/ έσκιαζε το Βραχώρι πέρα ώς πέρα).
- See more at: http://www.e-dromos.gr/to-agrinio-ths-xrysoulas-spyrelh/…