ΤΑ ΜΥΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΝΤΟΠΙΟΛΑΛΙΑΣ ΜΑΣ (ΜΕΡΟΣ 2ο)

Η ντοπιολαλιά μας έχει αποκτήσει εδώ και καιρό γραμματική συντακτικό και εμπεριστατωμένο λεξιλόγιο.Ο Ευθύμιος Πριόβολος καθηγητής φιλόλογος από το Αγγελόκαστρο Αιτωλοακαρνανίας,εξέδωσε πριν 17 χρόνια το βιβλίο "Αγγελόκαστρο Αιτωλοακαρνανίας-Γλωσσικά -Τοπωνυμικά και Παρωνύμια".
Από το βιβλίο αυτό θα δημοσιεύσουμε σε συνέχειες τα γλωσσικά, τα οποία αφορούν τους ιδιωματισμούς της τοπικής μας γλώσσας,την ντοπιολαλιά μας δηλαδή,η οποία είναι κοινή με αυτή του Αγγελοκάστρου και πως θα μπορούσε άλλωστε, αφού μας ενώνει ο κοινός ρους του Αχελώου.
Ευχαριστούμε θερμά τον συγγραφέα για την παραχώρηση του συγγραφικού του έργου.
Δημοσιεύουμε σήμερα το πρώτο μέρος που αφορά τα πάθη στα σύμφωνα και στα φωνήεντα καθώς και την κλίση των ουσιαστικών.
Το δεύτερο μέρος θα περιλαμβάνει τα ρήματα, τα παραθετικά και τα αριθμητικάτο τρίτο μέρος τις προθέσεις, τα επιρρήματα ,τους συνδέσμους και τα επιφωνήματα,και θα κλείσουμε με το τέταρτο μέρος που είναι το πιο ενδιαφέρον, το μακροσκελή γλωσσάριο,το λεξικό δηλαδή της ντοπιολαλιάς μας,όπου θα γνωρίσουμε εκτός των άλλων την προέλευση των λέξεων που μάθαμε να χρησιμοποιούμε έτσι όπως μεταφέρθηκαν αυτές στο πέρασμα των γενεών..

      ΜΕΡΟΣ 2ον 

ΡΗΜΑΤΑ-ΠΑΡΑΘΕΤΙΚΑ-ΑΡΙΘΜΗΤΙΚΑ

Δ. ΡΗΜΑΤΑ
Τα Βοηθητικά ρήματα της Ελληνικής γλώσσας έχω και είμαι, έχου και είμι στο γλωσσικό ιδίωμα, κλίνονται ως εξής:
Ε ν ε σ τ ώ ς

	Οριστική		Υποτακτική
Ιγώ	έχου	είμι	νάχου	νάμι
Ισυ	έεις	είσι	νάεις	νάσι
αυτός,η, ο	έχ'	είνι	ναχ'	νάνι
Ιμείς	έχουμι	είμαστι	νάχουμι	νάμαστι
Ισείς	έχτι	είσαστι και είστι	νάχτι	νάσαστι
Αυτοίν' ες, α	έχνι	είνι	ναχνι	νάνι

Παρατατικός
Οριστική
Είχα	ήμνα
είχις	ήσνα
είχι	ήτανι
είχαμι	ήμαστάνι
είχατι	ήσαστανι
είχανι	ήτανι

Παρατατικός
Οριστική
Είχα
είχις
είχι
είχαμι
είχατι
είχανι

ήμνα
ήσνα
ήτανι
ήμαστάνι
ήσαστανι
ήτανι

Μέλλοντας

Οριστική
θάχου και	θα νάχου
θάεις »	θανάεις
θάχ' »	θανάχ'
θάχουμι	θανάχουμι
θάχτι »	θανάχτι
θάχνι »	θανάχνι

θάμι	και	θανάμι
θάσι	»	θανάσι
θάνι	»	θανάνι
θάμαστι	»	θανάμαστι
θάσαστι	»	θανάσαστι
θάνι	»	θανάνι

Παράδειγμα κλίσης ρημάτων στους Βασικούς χρόνους Ενεστώτα, Παρατατικό και Αόριστο στην Ενεργητική και την Παθητική Φωνή:
Ενεργητικη Φωνή

Ενεστώτας
αγαπάου	φέρνου	ακουου
αγαπάς	φέρν'τς	ακοϋς
αγαπάει	φέρν'	ακούει
αγαπάμι	φέρνουμι	ακούμι
αγαπάτι	φέρντι	ακουτι
αγαπάνι	φέρνι	ακουνι
	Παρατατικός
αγάπαγα	ίφιρνα	άκγα
αγάπαγις	ίφιρνις	άκγις
αγάπαγι	ίφιρνι	άκγι
αγάπαγαμι	ίφιρναμι	άκγαμι
αγάπαγατι	ίφιρνατι	άκγατι
αγάπαγαν!	ίφιρνανι	άκγανι

Αόριστος
αγάπ’σα           ίφιρα       άκσα
αγάπσις           ίφιρις       άκσις
αγάπσι             ίφιρι         άκσι
αγάη’σαμι         ίφιραμι    άκσαμι
αγάπ’σατι         ίφιρατι     άκσατι
αγάπ’σανι        ίφίρανι      άκσανι
Παθητική Φωνή  Ενεστώτας
αγαπιέμι και αγαπιώμι :
αγαπίεμι
αγαπίεσι 
αγαπιέτι
αγαπιόμαστι
αγαπιόσαστι και αγαπιέστι
αγαπιώντι. 

ακουουμι            
ακούϊσι
ακουϊτι
ακούουμαστι
ακούϊστι
ακούουντι

φέρνουμι
φέρνισι
φέρνιτι
φερνούμαστι και φερνόμαστι
φέρνιστι

φέρνουντι

Παρατατικός
αγαπιόμνα      
αγαπιόσνα
αγαπιόντανι
αγαπιόμασταν
αγαπιόστανι
αγαπιόντανι

φέρνουμνα
φέρνουσνα
φέρνουστανι
φερνούμασταν
φιρνόσαστανι
φέρνουντανι

ακούγουμνα
ακούγουσνα
ακούγουνταν
ακούγουμαστανι
ακουγόσαστανι
ακούγουντανι

Αόριστος
φέρθκα
φέρθκις
φέρθκι
φέρθκαμι
φέρθκαιι
φέρθκανι



αγαπήθκα
αγαπήθκις
αγαπήθκι
αγαπήθκαμι
αγαπήθκατι
αγαπήθκανι



ακούσκα
ακούσκεις
ακούσκι
ακούσκαμι
ακούσκατι
ακούσκανι

Παρατήρηση (1).
Η αποβολή των φωνηέντων στα ρήματα κατά την προφορά είναι πολύ μεγάλη. Αυτό γίνεται γιατί στους χρόνους παρατατικό και αόριστο κυρίως, έχουμε δημιουργία άφωνων φωνηέντων που αποβάλλονται καθώς και δημιουργία άφωνων φωνηέντων στα διάφορα πρόσωπα όλων των χρόνων του ρήματος:
άκγα (= άκουγα), άκσα (= άκουσα), μ’ άκσις (= με άκουσες), βλάφκα (= Βλάφτηκα), ράφκα (= ράφτηκα), γίγκι (= έγινε), έχσι (= έχυσε), Βάλτι (= Βάλετε), πάρτι (= πάρετε), έλ'τσα (= έλυσα), πράζ (= πειράζει) κλπ.
Παρατήρηση (2). 
Ο πληθυντικός της Προστακτικής γίνεται με την προσθήκη της κατάληξης -τε (-τι) που είναι και η συνηθισμένη: ιλάτι (ελάτε), φιβγάτι (φευγάτε), ανεβάτι, στι-κάτι κλπ. Έχουμε όμως και φιβγάστι (φευγάστε) με την κατάληξη -στι, που ίσως σχηματίζεται από αναλογική επίδραση των προστακτικών: δέστι (δέστε), λυστι (λύσετε) κλπ.
Παρατήρηση (3). 
Παρατηρείται το φαινόμενο, ρηματικοί τύποι να τονίζονται κατά την προφορά στη συλλαβή πριν από την προπαραλήγουσα, όπως ακούγουμαστανι (ακουγό-μασταν), έφκιασαμι (φτιάξαμε), ίφιραμι (φέραμε) κλπ., γιατί με την προσθήκη της ιδιωματικής κατάληξης στο τέλος του ρήματος έπρεπε να τονισθεί η προφορά.
Στο λεξιλόγιο δεν διατηρώ τον αρχικό τόνο.

Ε. ΠΑΡΑΘΕΤΙΚΑ
1. Παραθετικά επιρρημάτων:

θετικός	Συγκριτικός	Υπερθετικός
φτουχός	φτουχότιρος και πιο φτουχός	ου φτωχότιρους
πλούσιους	πλουσιότιρους και πιο πλούσιους	ου πλουσιότιρους
νέους	νιότιρους και πιο νέους	ου νιότιρους
τρανός	τρανότιρους και πιο τρανός	ου τρανότιρους
παχύς	παχύτιρους και πιο παχύς	ου παχύτιρους
αδύνατους	αδυνατότιρους και πιο αδύνατος	ου αδυνατότιρους και
		ντίπ αδύνατους κλπ.

Παρατήρηση:

- Ο συγκριτικός βαθμός εκφέρεται και περιφραστικά με το θετικό βαθμό και το «πιό».
-    Ο υπερθετικός σχηματίζεται περιφραστικά με το συγκριτικό και το άρθρο ου.
-    Πολλές φορές ο συγκρικός έχει και έννοια υπερθετική: «απ’ ουλνους καλύτιρους».
-    Η έννοια του υπερθετικού δίνεται πολλές φορές με τη λέξη «νηπ»: «Ντιπ αδύνατους είσι»

2. Παραθετικά επιρρημάτων:

θετικός	Συγκριτικός	Υπερθετικός
καλά	καλύτιρα, πιο καλά, ακόμα καλά	πουλύ καλά, ντιπ καλά
πουλύ	πλιότιρου, πιο πουλύ	πουλύ - πουλύ
λίγου	λιγόηρου, πιο λίγου	πουλύ λίγου, ντιπ λίγου
κουντά	κουντίτιρα, πιο κουντά
	ακόμα κουντά	πουλύ κουντά, ντιπ κουντά
καθαρά	καθαρότιρα, πιο καθαρά
	ακόμα καθαρά	πουλύ καθαρά, ντιπ καθαρά

ΣΤ. ΑΡΙΘΜΗΤΙΚΑ
1. Επίθετα απόλυτα
Ένας, δγιό, τρεις, τέσσερις, πέντι, έξ, ιφτά, ουχτώ, ιννιά, δέκα, έντικα, δώδικα, δικατρείς, δικατέσσιρις, δικαπέντε, δικάξ, δικαίφτά, δικαουχτώ, δικαίννιά, είκουσ’, εικουσιε νας, εικουσιδύο, εικουστρία, εικουστέσσιρα, εικουσπέντι, εικουσέξ, εικουσιφτά εικουσουχτώ, εικουσιννιά, τριάντα, πινήντα, ιξήντα, ιβδουμήντα, ινινήντα, ικατό, πιντακόσα, ιννιακόσα, δγιό χιλιάδις, ένα εκατομμύριου κλπ.

		Κλίση αριθμητικών
		Ενικός αριθμός
Ον.	ένας	μία και νια	ένα
Γεν.	μιανού	μνιας και μνιανής	μνιανού
An.	ένανι	μία και νιά	ένα

Παρατήρηση:
Μερικές φορές δεν υπάρχει γενική και γίνεται χρήση εμπρόθετου προσδιορισμού: Πήρανι τα λεφτά απού ένα πιδί.
2.    Επίθετα τακτικά
Πρώτους, πρώτ’, πρώτου - δεύτιρους, δεύτιρ’, δεύτιρου - τρίτους, τρίτ’, τρίτου - τέταρτους
- πέμπτους κλπ.
3.    Επίθετα πολλαπλασιαστικά
Τρίδιπλους, τρίδιπλ', τρίδιπλου - τιτράδιπλους, πιντάδιπλους κλπ.
4.    Αριθμητικά ουσιαστικά
α. Εικουσάρ’ς, εικουσάρα - τριαντάρ’ς, τριαντάρα - ιξηντάρ’ς, ιξηντάρα, κλπ.
6. Δικάρκου, εικοσάρκου, πιν'ντάρικου, κατουστάρκου, κλπ. γ. Δικάρ’, εικουσάρ’, τριαντάρ’, πιν'ντάρ’, κλπ.
Παρατήρηση:
Τα α φανερώνουν ηλικία, ενώ τα 8 και γ νομίσματα.

5.ΑΡΙΘΜΗΤΙΚΑ ΑΦΗΡΗΜΕΝΑ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΑ
Τριάδα,ιξάδα,δικαριά,δικαπινταριά, ιξηνταριά, ιξακουσαριά,τριάρ' τισσάρ'πιντάρ'ικατουστύ.
Παρατήρηση
Όσα λήγουν σε -ριά και το ικατουστύ δηλώνουν ποσά που συνοδεύονται με το κανιά 'η κανά:"κανιά ιξηνταριά διμάτια",ή "εχ'κανά πεντάρ στρέμματα"ή είνι κανιά ικατουστή χιλιάδις".