Τον ιστορικό ναό της Παναγίας της Επισκοπής(χρονολογείται από τον 8ο αιώνα μ.χ) Ευρυτανίας δίπλα από την ομώνυμη γέφυρα,ο οποίος είναι βυθισμένος στην τεχνητή λίμνη τον Κρεμαστών περιγράφει στο βιβλίο του με γλαφυρότητα ,καθώς και την περιρρέουσα ατμόσφαιρα στην περιοχή, κατά την περίοδο της κατασκευής του φράγματος των Κρεμαστών.Ο Αρχιμανδρίτης π. Δαμασκηνός Βασιλόπουλος,με καταγωγή από το χωριό της Επισκοπής .
Σήμερα παραθέτουμε αποσπάσματα από τον βιβλίο του π.Δαμασκηνού "Η Παναγία της Επισκοπής και η λίμνη των Κρεμαστών",εκδόσεις Πασχέντη Αγρίνιο (2η έκδοση) 2015.
Ανάμεσα στα χωριά που καλύφθηκαν από τα νερά της λίμνης τον Κρεμαστών ήταν και το χωριό Επισκοπή Ευρυτανίας. Αυτό ήταν κτισμένο σε πεδινή περιοχή η οποία σχηματιζόταν δίπλα στον Μέγδοβα, απέναντι από το χωριό Ψηλόβραχος Αιτωλοακαρνανίας.
Για το χωριό πληροφορούμαστε τα εξής: «Επισκοπή. Χωρίον της Ευρυτανίας, το οποίον από του 1965 έπαυσε να υπάρχη, λόγω του κατασκευασθέντος υδροηλεκτρικού φράγματος Αχελώου. Έκειτο εις την αριστεράν όχθην της Μεγδόβης (Ταυρωπού), εις υψόμετρον 250 μ. εντός εκτεταμένης πεδιάδος, επί των ορίων Ευρυτανίας και Αιτωλοακαρνανίας...».
Στον εύφορο κάμπο της Επισκοπής οι κάτοικοι καλλιεργούσαν κυρίως σιτάρι και καλαμπόκι. Ακόμη, το χαμηλό υψόμετρο επέτρεπε να ευδοκιμούν δέντρα, όπως ελιές, καρυδιές, κερασιές και ακόμη λεμονιές και πορτοκαλιές. Από κάθε οικογένεια, βεβαίως, δεν έλειπε το αμπέλι. Με τα πλούσια νερά που υπήρχαν, καλλιεργούνταν και πολλά κηπευτικά. Μαζί με τις αγροτικές εργασίες των κατοικούν υπήρχε αρκετά αναπτυγμένη και η κτηνοτροφία.
Η Επισκοπή, λόγω της πλεονεκτικής θέσης της επάνιο σχεδόν στην οδό Αγρινίου-Καρπενησίου και λόγω του ευφόρου εδάφους της, είχε το 1965 γύρω στις 100 οικογένειες και συνολικά 640 κατοίκους.
Στο χωριό λειτουργούσε Σχολείο με δεκάδες μαθητές. Αρκετοί από τους κατοίκους εργάσθη- καν στις αρχές της δεκαετίας του 1960 στο Φράγμα των Κρεμαστούν αλλά και στη Γέφυρα της Επισκοπής. Οι Επισκοπιώτες ήταν άνθρωποι εργατικοί, φιλήσυχοι, δημιουργικοί, με ανεπτυγμένη κοινωνικότητα και αλληλεγγύη προς τον συνάνθρωπο. Ήταν πρόθυμοι να βοηθήσουν τον γείτονα και τον συγχωριανό σε δύσκολες στιγμές, να τον στηρίξουν, όταν υπήρχε ανάγκη, λυτό φάνηκε ιδιαίτερα στην εποχή μετά τον πόλεμο του ’40 και τον εμφύλιο, -αν όλοι μαζί συνεργάζονταν και βοηθούσαν να ξαναχτιστούν τα σπίτια τους και να ανακάμψουν από την καταστροφή που έπληξε τον τόπο τους.
Το σημαντικότερο γεγονός της χρονιάς ήταν γι’ αυτούς το πανηγύρι της Παναγίας στις 15 Αυγούστου, στη Γιορτή της Κοίμησης της Θεοτόκου. Μετά τη Θεία Λειτουργία, στην οποία όλοι θα συμμετείχαν με πίστη και ευλάβεια πολλοί θα κοινωνούσαν, στο προαύλιο της Εκκλησίας και κάπου από τονπερίβολο των ελιών, γινόταν ένα μεγάλο πανηγύρι. Ένα πανηγύρι που περίμεναν όλη την χρονιά οι χωριανοί και στο οποίο συμμετείχαν και αρκετοί προσκυνητές της Παναγίας από τα γύρω χωριά, αφού η Παναγία της Επισκοπής ήταν πνευματικό κέντρο της ευρύτερης περιοχής.
Πιθανόν, το σημαντικό για όλη την περιοχή το πανηγύρι να γινόταν και κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας, τότε που τα πανηγύρια υπηρετούσαν με επιτυχία τις συναντήσεις των υπόδουλων Ελλήνων:
«Οι ώρες, αλλά και οι μέρες κατά τις οποίες οι σκλάβοι μπορούσαν ν' απαγκιστρωθούν απ' τη δούλεψη της καθημερινής ανάγκης ήταν ελάχιστες. Περισσότερο κι απ' τις μέρες των μεγάλων εορτών, τα πανηγύρια ήσαν εκείνα που τους έδιναν μια αίσθηση ελευθερίας. Τα πανηγύρια με τις μεγάλες μέρες και τις ατέλειωτες νύχτες τους.
Σχεδόν μόνο κατά τις μέρες των πανηγυριών χαίρονται, όσο τους είναι δυνατό, την κοινή λατρεία, μπορούν ν' αφιερώσουν περισσότερο χρόνο στην κοινή προσευχή, ενώ παράλληλα, λίγα βήματα έξω από τον ιερό χώρο του ναού υπάρχει η πλατεία του πανηγυριού, όπου μπορούν να ξοδέψουν όλη τους τη διάθεση για χορό και τραγούδι, όπου μπορούν να λησμονήσουν έστω και για λίγες μέρες ή λίγες ώρες, τις μακρές νύκτες της δουλείας.
Εκεί στο πανηγύρι, σ' ένα κλίμα αλλαγής, όπου ο άνθρωπος έχει την ευκαιρία να νοιώση περισσότερο άνθρωπος, δένονται οι φιλίες, εξαφανίζονται τα μίση, νέες οικογένειες γεννιούνται...».
Η Επισκοπή και ο ναός της καλύφθηκαν από τη λίμνη των Κρεμαστών το 1965. Κάποιες φορές, στα χρόνια που πέρασαν από τότε, όταν η στάθμη της λίμνης κατέβαινε πολύ λόγω ανομβρίας, αποκαλύπτονταν τμήματα του χωριού και ζωντάνευαν οι μνήμες γύρω απ’ τη ζωή σ’ αυτό.
Πριν λίγα χρόνια, ένας αρθρογράφος της εφημερίδας «ΕΘΝΟΣ» περιέγραφε την ξενάγησή του με βάρκα στο χωριό της Επισκοπής: «Είμαστε πάνω από την εκκλησία της Επισκοπής. Εξι μέτρα ακόμη να πέσει η στάθμη και θα φανεί ο Σταυρός που έχει στον τρούλο της», λέει με ενθουσιασμό (ο ξεναγός μας).
Ο Ναός της Παναγίας της Επισκοπής αποτελούσε ένα από τα σπουδαιότερα βυζαντινά μνημεία της Ελλάδας και υπήρξε κατά τα Βυζαντινά χρόνια έδρα της Επισκοπής Λιτζάς και Αγράφων...
Λυτό το μνημείο, όμως, αποτελεί και την ένδειξη για την είσοδο στο παλιό χωριό της Επισκοπής. «Εδώ θα δείτε και σπίτια, παλιά αρχοντικά, καθώς η Επισκοπή αποτελούσε κεφαλοχώρι της περιοχής», αναφέρει ο ξεναγός μας και όντως σε λίγα λεπτά αντικρίσαμε τις πρώτες κατοικίες. Ο, τι τουλάχιστον έχει απομείνει από το καταστροφικό έργο του νερού. Πέτρινοι τοίχοι, «φαγωμένα» σκαλοπάτια, ακόμα και τζάκια σώζονται και εμφανίζονται στην επιφάνεια του νερού. Περιουσίες ανθρώπων αναδύονται και θυμίζουν πως εδώ συντελέστηκε ένας πραγματικός ξεριζωμός στον βωμό της ανάπτυξης και της προόδου» .
H IΣΤΟΡΙΑ TOY BYZANTINOY NAOY THΣ ΕΠΙΣΚΟΠΗΣ ΕΥΡΥΤΑΝΙΑΣ
To 1965, ολοκληρώθηκε το Φράγμα των Κρεμαστών στον Αχελώο και δημιουργήθηκε η μεγάλη ομώνυμη τεχνητή λίμνη, στα όρια των νομών Αιτωλ/νίας και Ευρυτανίας. Η λίμνη των Κρεμαστούν που σχηματίσθηκε, σκέπασε αρκετά χωριά. Δυο χιλιάδες άνθρωποι ξεριζώθηκαν τότε από τον τόπο τους, ανάμεσα στους οποίους και οι κάτοικοι του χωριού της Επισκοπής δίπλα στον Μέγδοβα, τον ορμητικό παραπόταμο του Αχελώου. Με συγκίνηση άφησαν οι Επισκοπιώτες το χωριό τους που το κοσμούσε και ένας ιστορικός Βυζαντινός ναός. αφιερωμένος στην Κοίμηση της Θεοτόκου.
Ο ναός της «Παναγίας της Επισκοπής», κτισμένος τον 8° μ. X. αιώνα, ονομαζόταν και «Επισκοπή». Και τούτο διότι κατά τη βυζαντινή περίοδο υπήρξε πιθανότατα Καθεδρικός ναός της Επισκοπής Λιτζάς και Αγράφων. Σύμφωνα δε και με παράδοση του χωριού, σε μεταγενέστερη περίοδο λειτούργησε και ο ναός Μοναστηριού. Η «Επισκοπή» αναγνωρίσθηκε το 1951 Διατηρητέο Μνημείο της Χώρας(Υ A 103228/5-11-1951). Κατά τα έτη 1956-59. έγιναν από την Πολιτεία αρκετές εργασίες συντήρησης και κτίσθηκε ένας ισχυρός προστατευτικός τοίχος στην όχθη του Μέγδοβα, για να διασωθεί το μνημείο.
Το 1965 παρά τις προσπάθειες που έγιναν από την Αρχαιολογική Υπηρεσία, τελικά ο ναός βυθίστηκε στη λίμνη των Κρεμαστών. Ευτυχώς που την τελευταία στιγμή, ανακαλύφθηκαν και αποκολλήθηκαν οι μεγάλης αρχαιολογικής αξίας Τοιχογραφίες του ναού, έκτασης πάνω από 240 τετραγωνικά μέτρα, οι οποίες εκτίθενται σήμερα στο Βυζαντινό Μουσείο Αθηνών. Οι Τοιχογραφίες της Επισκοπής συμπεριελήφθησαν σε μεγάλες διεθνείς εκθέσεις του Εξωτερικού (Φλωρεντία και Νέα Υόρκη).
Ο Βυζ. Ναός της Παναγίας της Επισκοπής σε σχετική απόφαση του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου τού 1965, χαρακτηρίσθηκε ως «ένα από τα σημαντικότερα βυζαντινά Μνημεία της Ελλάδος». Θα μπορούσε ίσως τότε, να μεταφερθεί αυτούσιος και ολόσωμος σε άλλο σημείο, όπως έγινε την ίδια εποχή με τους ναούς του Αμπού-Σίμπελ και άλλα μνημεία στην Αίγυπτο. Όμως το σπουδαίο αυτό Βυζ. Μνημείο της Ελλάδος -με 1200 τουλάχιστον χρόνια ιστορία- βρέθηκε στο βυθό της τεχνητής λίμνης των Κρεμαστών! Και ενώ αποφασίσθηκε από το Κράτος, η δημιουργία Πανομοιότυπου Βυζ. Ναού (Υπουργική Απόφαση: 8423/15-5-65), στο νέο χωριό της Επισκοπής, μέχρι σήμερα δεν έγινε τίποτα!
Η περιπέτεια του Βυζ. ναού της Παναγίας της Επισκοπής κατά τον 20ό αιώνα ήταν μεγάλη. Σήμερα, βρίσκεται όρθιος και ακέραιος στο βυθό της τεχνητής λίμνης των Κρεμαστούν, όπως απέδειξε σχετικά πρόσφατη έρευνα και τοπογράφηση του Συλλόγου ΤΗΘΥΣ, τον Μάϊο του 2008. Η «Παναγία της Επισκοπής», ο βυθισμένος πανέμορφος Βυζαντινός ναός, όπως έγραφε το 1969 ο Αγρινιώτης συγγραφέας Θωμάς Μποκώρος, «αγιάζει τα νερά της λίμνης των Κρεμαστών». Συνεχίζει λοιπόν, το σπάνιο αυτό Βυζ. Μνημείο, να κοσμεί τον τόπο μας!
ΟΙ ΤΟΙΧΟΓΡΑΦΙΕΣ ΤΟΥ ΝΑΟΥ
Αρχιμανδρίτης
I Δαμασκηνός Βασιλόπουλος,
Θεολόγος-Συγγραφέας, Ιεροκήρυκας της Ιεράς Μητροπόλεως Ναύπακτού και Αγίου Βλασίου.
Ο Αρχιμ. Δαμασκηνός Βασιλόπουλος γεννήθηκε το 1959 στο χωριό Επισκοπή Ευρυτανίας. Σπούδασε Θεολογία στη Θεολογική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών και υπηρετεί από το 1983 μέχρι σήμερα, ως Ιεροκήρυκας στην Ιερά Μητρόπολη Ναύπακτού και Αγίου Βλασίου. Στο πλαίσιο της αποστολής του, εντάσσεται και η συγγραφική του δράση, με έργα θεολογικού, ιστορικού και αρχαιολογικού ενδιαφέροντος, τα οποία προβάλλουν την Ιστορία και την Παράδοσή μας. Αυτά πραγματεύονται και παρουσιάζουν κατεξοχήν τα εξής:
1) Την ζωή και το έργο του Αγίου Ιωάννου του Δαμασκηνού (8ος αι.).
2) Τον Βυζαντινό Ναό (8ος αι.) της Παναγίας της Επισκοπής Ευρυτανίας, ο οποίος αναγνωριζόταν ως ένα από τα σημαντικότερα Βυζαντινά Μνημεία της πατρίδας μας.
3) Την Ναυμαχία της Ναυπάκτου (1571), η νικηφόρα έκβαση της οποίας, δημιούργησε νέα δεδομένα στην Ευρώπη του 16ου αιώνα, με σημαντικές συνέπειες και για την Ελλάδα. Ειδικότερα ο π. Δαμασκηνός:
1) Ήταν Εισηγητής στα εξής επιστημονικά συνέδρια:
Το 1993, στα πλαίσια του «Ε' Διεθνούς Βυζαντινού Συνεδρίου» στην Αθήνα, παρουσίασε το θέμα «Ο Βυζαντινός Ναός της Επισκοπής Ευρυτανίας» (Βλ. Πρακτικά: Βυζαντινοί Μελέται, Τόμος Ε', Αθήναι, σελ. 212-263).
Το 2001 ήταν Εισηγητής σε επιστημονικό συνέδριο της Εταιρείας Ναυπακτιακών Μελετών με το θέμα: «Τα Χριστιανικά μνημεία της Ναυπακτίας ως βασικός παράγοντας ανάπτυξης του θρησκευτικού τουρισμού» (Βλ. Πρακτικά: Ναυπακτιακά ΙΓ', Αθήνα 2004, σελ. 251-295).
Το 2004 ήταν Εισηγητής σε επιστημονικό συνέδριο της Εταιρείας Ναυπακτιακών Μελετών με το θέμα «Ναοί της Ναυπακτίας κτισμένοι κατά την περίοδο 1821-1941» (Βλ. Πρακτικά: Ναυπακτιακά ΙΔ'2, Αθήνα 2009, σελ. 733-763).Το 2012 ήταν Εισηγητής στο «Διεθνές Επιστημονικό Συνέδριο Τοπικής Ιστορίας και Πολιτισμού», της Αρχαιολογικής - Ιστορικής - Λαογραφικής Εταιρείας Θεστιέων, με το θέμα «Βυζαντινός ναός Παναγίας, του 8ου αιώνα, στην Επισκοπή...». (Πρακτικά υπό έκδοση: Η Εισήγηση στις σελ. 1013-1043).
2) Δημοσίευσε άρθρα σε Εφημερίδες και Περιοδικά. Κάποια από αυτά είναι: Στην εφ. «Ελευθεροτυπία»: «Ας γιορτάσει ο καθένας τα Χριστούγεννα που προτιμάει». Στην εφ. «Εμπρός» της Ναυπάκτου: 1) «Η Παναγία και η Ναυμαχία της Ναυπάκτου(1571)». 2) «Η Παναγία και η Ναυμαχία της Ναυπάκτου στα Επτάνησα». 3) «Μια άγνωστη αναπαράσταση της Ναυμαχίας της Ναυπάκτου». 4) «Η θρησκευτική πλευρά της Ναυμαχίας της Ναυπάκτου"
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου