Ελαιόλαδο.
Ο ''υγρός χρυσός'' όπως το χαρακτήρισε ο Ιπποκράτης.
Τα πλούσια και θεραπευτικά οφέλη του έγιναν αντιληπτά από την αρχαιότητα και το μεσογειακό κλίμα της χώρας μας ευνοεί την καλλιέργεια της, ώστε η ελιά και το ελαιόλαδο να είναι ένα από τα βασικότερα αγαθά, για τα οποία κάθε ελληνική οικογένεια έπρεπε να φροντίσει να έχει για όλη τη χρονιά στο σπίτι της.
Το λιομάζωμα
Κάθε φθινόπωρο (τέλη Φθινοπώρου ωριμάζει ο καρπός της ελιάς) ο Έλληνας αγρότης αφιερώνει 2 και 3 μήνες για την συγκομιδή (λιομάζωμα) της ελιάς, μια διαδικασία αρκετά χρονοβόρα και κουραστική , με τις καιρικές συνθήκες να δυσκολεύουν την διαδικασία , στην οποία συμμετέχει ολόκληρη η οικογένεια.Η ελιά παραδοσιακά μαζεύεται με το χέρι, και το μάζεμα της ελιάς αποτελεί εδώ και αιώνες σημαντική αγροτική δραστηριότητα σε πολλές περιοχές της Μεσογείου.
Στη σημερινή εποχή ευδοκιμεί ακόμη η παραδοσιακή μέθοδος συγκομιδής, θα πρέπει να αποσπαστεί ο καρπός από τα κλαδιά, ενώ το έδαφος κάτω από την ελιά στρώνεται με λιόπανα ή με ειδικό δίχτυ από συνθετικό υλικό. Αφού πέσουν οι ελιές από το δέντρο, οι αγρότες τινάζουν τα άκρα των ελαιόπανων ώστε να δημιουργηθούν σωροί, οι οποίοι θα καθαριστούν με το χέρι ή με την κοσκοινίστρα από χοντρά κλαριά και τσαμπιά προκειμένου να τοποθετηθούν στη συνέχεια σε δοχεία μεταφοράς (κουβάδες, τενεκέδες κλπ.) και σακιά και να μεταφερθούν στον χώρο αποθήκευσης. Δεν είναι απαραίτητη η απομάκρυνση των φύλλων, αφού υπάρχει στο ελαιοτριβείο ειδικό μηχάνημα που τα απομακρύνει με αέρα. Το "τίναγμα" της ελιάς γίνεται με ξύλινα ραβδιά, τον λούρο όπως το λέμε στην περιοχή μας,θα πρέπει όμως να έχει ωριμάσει πλήρως ο καρπός για να είναι εύκολη η απόσπασή του από το δέντρο. Τέλος, είναι σύνηθες κατά τη συγκομιδή να κόβονται με πριόνι επιλεγμένα κλαδιά του δέντρου, τόσο για τη διευκόλυνση της συγκομιδής, όσο και για να βοηθηθεί η σωστή ανάπτυξη του δέντρου.
Η κούραση όμως είναι το λιγότερο μπροστά στην αξία του ελαιολάδου καθώς η χρήση του δεν περιορίζεται μόνο στην κουζίνα. Οι πλούσιες θεραπευτικές ιδιότητες το καθιστούν βασικό συστατικό σε φαρμακευτικά και κατατοπιστικά προϊόντα (όπως το γνωστό σε όλους μας πράσινό σαπούνι).
Αξίζει να αναφέρουμε ότι στα Παρακαμπύλια υπάρχουν δυο ελαιοτριβεία, ένα στην Ποταμούλα και ένα στα Αμπέλια που εξυπηρετούν τους αγρότες στην παραγωγή λαδιού.
ΣΥΜΒΟΛΙΚΗ ΑΞΙΑ ΤΗΣ ΕΛΙΑΣ
Στην αρχαία Ελλάδα
Η ελιά αποτελεί ιερό δέντρο από τα αρχαία χρόνια και βρίσκεται υπό την προστασία της θεάς Αθηνάς. Όπως μας θυμίζει ο αρχαίος μύθος, στον αγώνα μεταξύ των θεών για την ανάδειξη του προστάτη των Αθηνών, που έγινε στον ιερό βράχο της Ακρόπολης, νικήτρια βγήκε η Αθηνά δωρίζοντας στους Αθηναίους την πρώτη ελιά του κόσμου, που φύτρωσε εκεί όπου χτύπησε το δόρυ της. Το δέντρο αυτό ήταν χρήσιμο για τη διατροφή, το φωτισμό, τη θέρμανση, την υγεία και τον καλλωπισμό των Αθηναίων. Από τότε τα ελαιόδεντρα γύρω από την Αθήνα έγιναν ιερά. Αλίμονο σ' όποιον τολμούσε να τις πειράξει, αφού η τιμωρία ήταν ο εξοστρακισμός ή θάνατος.
Όσον αφορά τον αθλητισμό, πηγές αναφέρουν ότι οι έξι πρώτες Ολυμπιάδες είχαν ως έπαθλο ένα μήλο. Μετά καθιερώθηκε ως έπαθλο των Ολυμπίων ο κότινος, το στεφάνι από κλαδί της ιερής αγριελιάς που είχε βλαστήσει έξω από τον οπισθόδομο του ναού του Δία στην Ολυμπία. Στα Παναθήναια σημαντικό ρόλο έπαιζε η ελιά του Ερεχθείου, αλλά και τα στέφανα που φτιάχνονταν με τα κλαδιά της. Στην ιερή πομπή στους δρόμους της Αθήνας συμμετείχαν οι θαλλοφόροι, γέροντες ωραίοι και ευθυτενείς, που κρατούσαν στα χέρια τους κλάδους ελαίας. Οι Αθηναίοι, που θεωρούσαν τους εαυτούς τους πολιτισμένους, κρατούσαν κλαδιά ελιάς, ενώ οι χειραφετημένοι δούλοι και οι βάρβαροι κρατούν κλαδιά βελανιδιάς, αφού η βελανιδιά σηματοδοτεί τον πρωτόγονο πολιτισμό, την τραχύτητα και τη βιαιότητα.
Στην θρησκεία
Το ελαιόλαδο συχνά το χρησιμοποιούσαν κατά την χριστιανική δοξασία, οι άγιοι ως «θαυματουργό» φάρμακο και μ’ αυτό θεράπευαν ασθένειες που οι γιατροί αδυνατούσαν να θεραπεύσουν. Ετυμολογικά, η λέξη “έλαιον” συνδέεται με την λέξη “έλεος” και έτσι καταγράφεται ένας μεγάλος αριθμός αναφορών στην σχέση των δυο αυτών λέξεων, ιδιαίτερα σε αγιολογικά κείμενα.
Η επίσημη ορθόδοξη εκκλησία χρησιμοποιεί το ελαιόλαδο σε τρία μυστήρια, ο βάπτισμα, το χρίσμα και το ευχέλαιο. Οι πιστοί έδειχναν και δείχνουν έμπρακτα την βαθιά πεποίθηση ότι ο αποκλειστικός φορέας της ζωής είναι Θεός, προσφέροντας στον ναό και ζητώντας την ευλογία των πρώτων καρπών των ελαιώνων, προκειμένου η σοδειά να είναι πλούσια. Μια άλλη εκκλησιαστική πρακτική που την ιερότητα του καρπού της ελιάς φανερώνεται και από άλλες συνήθειες των πιστών, όπως αυτή που τους θέλει να μυρώνονται με λάδι από το καντήλι που καίει μπροστά σε θαυματουργές εικόνες.
Ο ''υγρός χρυσός'' όπως το χαρακτήρισε ο Ιπποκράτης.
Τα πλούσια και θεραπευτικά οφέλη του έγιναν αντιληπτά από την αρχαιότητα και το μεσογειακό κλίμα της χώρας μας ευνοεί την καλλιέργεια της, ώστε η ελιά και το ελαιόλαδο να είναι ένα από τα βασικότερα αγαθά, για τα οποία κάθε ελληνική οικογένεια έπρεπε να φροντίσει να έχει για όλη τη χρονιά στο σπίτι της.
Το λιομάζωμα
Κάθε φθινόπωρο (τέλη Φθινοπώρου ωριμάζει ο καρπός της ελιάς) ο Έλληνας αγρότης αφιερώνει 2 και 3 μήνες για την συγκομιδή (λιομάζωμα) της ελιάς, μια διαδικασία αρκετά χρονοβόρα και κουραστική , με τις καιρικές συνθήκες να δυσκολεύουν την διαδικασία , στην οποία συμμετέχει ολόκληρη η οικογένεια.Η ελιά παραδοσιακά μαζεύεται με το χέρι, και το μάζεμα της ελιάς αποτελεί εδώ και αιώνες σημαντική αγροτική δραστηριότητα σε πολλές περιοχές της Μεσογείου.
Στη σημερινή εποχή ευδοκιμεί ακόμη η παραδοσιακή μέθοδος συγκομιδής, θα πρέπει να αποσπαστεί ο καρπός από τα κλαδιά, ενώ το έδαφος κάτω από την ελιά στρώνεται με λιόπανα ή με ειδικό δίχτυ από συνθετικό υλικό. Αφού πέσουν οι ελιές από το δέντρο, οι αγρότες τινάζουν τα άκρα των ελαιόπανων ώστε να δημιουργηθούν σωροί, οι οποίοι θα καθαριστούν με το χέρι ή με την κοσκοινίστρα από χοντρά κλαριά και τσαμπιά προκειμένου να τοποθετηθούν στη συνέχεια σε δοχεία μεταφοράς (κουβάδες, τενεκέδες κλπ.) και σακιά και να μεταφερθούν στον χώρο αποθήκευσης. Δεν είναι απαραίτητη η απομάκρυνση των φύλλων, αφού υπάρχει στο ελαιοτριβείο ειδικό μηχάνημα που τα απομακρύνει με αέρα. Το "τίναγμα" της ελιάς γίνεται με ξύλινα ραβδιά, τον λούρο όπως το λέμε στην περιοχή μας,θα πρέπει όμως να έχει ωριμάσει πλήρως ο καρπός για να είναι εύκολη η απόσπασή του από το δέντρο. Τέλος, είναι σύνηθες κατά τη συγκομιδή να κόβονται με πριόνι επιλεγμένα κλαδιά του δέντρου, τόσο για τη διευκόλυνση της συγκομιδής, όσο και για να βοηθηθεί η σωστή ανάπτυξη του δέντρου.
Η κούραση όμως είναι το λιγότερο μπροστά στην αξία του ελαιολάδου καθώς η χρήση του δεν περιορίζεται μόνο στην κουζίνα. Οι πλούσιες θεραπευτικές ιδιότητες το καθιστούν βασικό συστατικό σε φαρμακευτικά και κατατοπιστικά προϊόντα (όπως το γνωστό σε όλους μας πράσινό σαπούνι).
Αξίζει να αναφέρουμε ότι στα Παρακαμπύλια υπάρχουν δυο ελαιοτριβεία, ένα στην Ποταμούλα και ένα στα Αμπέλια που εξυπηρετούν τους αγρότες στην παραγωγή λαδιού.
ΣΥΜΒΟΛΙΚΗ ΑΞΙΑ ΤΗΣ ΕΛΙΑΣ
Στην αρχαία Ελλάδα
Η ελιά αποτελεί ιερό δέντρο από τα αρχαία χρόνια και βρίσκεται υπό την προστασία της θεάς Αθηνάς. Όπως μας θυμίζει ο αρχαίος μύθος, στον αγώνα μεταξύ των θεών για την ανάδειξη του προστάτη των Αθηνών, που έγινε στον ιερό βράχο της Ακρόπολης, νικήτρια βγήκε η Αθηνά δωρίζοντας στους Αθηναίους την πρώτη ελιά του κόσμου, που φύτρωσε εκεί όπου χτύπησε το δόρυ της. Το δέντρο αυτό ήταν χρήσιμο για τη διατροφή, το φωτισμό, τη θέρμανση, την υγεία και τον καλλωπισμό των Αθηναίων. Από τότε τα ελαιόδεντρα γύρω από την Αθήνα έγιναν ιερά. Αλίμονο σ' όποιον τολμούσε να τις πειράξει, αφού η τιμωρία ήταν ο εξοστρακισμός ή θάνατος.
Όσον αφορά τον αθλητισμό, πηγές αναφέρουν ότι οι έξι πρώτες Ολυμπιάδες είχαν ως έπαθλο ένα μήλο. Μετά καθιερώθηκε ως έπαθλο των Ολυμπίων ο κότινος, το στεφάνι από κλαδί της ιερής αγριελιάς που είχε βλαστήσει έξω από τον οπισθόδομο του ναού του Δία στην Ολυμπία. Στα Παναθήναια σημαντικό ρόλο έπαιζε η ελιά του Ερεχθείου, αλλά και τα στέφανα που φτιάχνονταν με τα κλαδιά της. Στην ιερή πομπή στους δρόμους της Αθήνας συμμετείχαν οι θαλλοφόροι, γέροντες ωραίοι και ευθυτενείς, που κρατούσαν στα χέρια τους κλάδους ελαίας. Οι Αθηναίοι, που θεωρούσαν τους εαυτούς τους πολιτισμένους, κρατούσαν κλαδιά ελιάς, ενώ οι χειραφετημένοι δούλοι και οι βάρβαροι κρατούν κλαδιά βελανιδιάς, αφού η βελανιδιά σηματοδοτεί τον πρωτόγονο πολιτισμό, την τραχύτητα και τη βιαιότητα.
Στην θρησκεία
Το ελαιόλαδο συχνά το χρησιμοποιούσαν κατά την χριστιανική δοξασία, οι άγιοι ως «θαυματουργό» φάρμακο και μ’ αυτό θεράπευαν ασθένειες που οι γιατροί αδυνατούσαν να θεραπεύσουν. Ετυμολογικά, η λέξη “έλαιον” συνδέεται με την λέξη “έλεος” και έτσι καταγράφεται ένας μεγάλος αριθμός αναφορών στην σχέση των δυο αυτών λέξεων, ιδιαίτερα σε αγιολογικά κείμενα.
Η επίσημη ορθόδοξη εκκλησία χρησιμοποιεί το ελαιόλαδο σε τρία μυστήρια, ο βάπτισμα, το χρίσμα και το ευχέλαιο. Οι πιστοί έδειχναν και δείχνουν έμπρακτα την βαθιά πεποίθηση ότι ο αποκλειστικός φορέας της ζωής είναι Θεός, προσφέροντας στον ναό και ζητώντας την ευλογία των πρώτων καρπών των ελαιώνων, προκειμένου η σοδειά να είναι πλούσια. Μια άλλη εκκλησιαστική πρακτική που την ιερότητα του καρπού της ελιάς φανερώνεται και από άλλες συνήθειες των πιστών, όπως αυτή που τους θέλει να μυρώνονται με λάδι από το καντήλι που καίει μπροστά σε θαυματουργές εικόνες.
Φώτο 1981.
Χειροκίνητο ελαιοτριβείο του Αριστείδη Κουτσούκη στο Πεντάκορφο
Κώστας Κουτσουκης και Φίλιππος Φαρμάκης κατά την διαδικασία παραγωγής ελαιολάδου
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου