.
"ΤΑ ΑΛΛΑ ΣΑΡΚΟΒΟΡΑ ΘΗΡΙΑ….
‘Αλλά κι’ άν έφυγαν οί Ιταλοί, δέ χαρήκαμε τή λύτρωσί μας. Ζούσαμε μέ τό διαρκή φόβο και τήν άγωνία Γερμανικής έπιδρομής,—άφήνω τις άλλες δοκιμασίες μας και λαχτάρες μας άπ’ τούς άναρχικούς. Και πραγματικά στις άρχές Νοεμβρίουτοΰ 1943 έφτασαν τά νέα αυτά σαρκοβόρα και αιμοδιψή θηρία πού σκόρπιζαν γύρω των τή φρίκη και τήν άπελπισία. Προχώρησαν στήν Εύρυτανία διηρημένοι σέ δυό φάλαγγες.
Ή μία άπό τις φάλαγγες αυτές ξεκίνησε άπό τό Αγρίνιο κι’ έφτασε στόν Αγιο Βλάση. ‘Αλλά οί κάτοικοι τής παληάς αύτής Εύρυτανικής πολίχνης έτίμησαν τήν πολεμική τους παράδοσι.
Και δπως στήν Επανάσταση τοΰ 1821 έδωκαν μέ τόν Καραϊσκάκη και τόν Πεσλή τήν ένδοξη μάχη τής Κορομηλιάς και χτύπησαν τούς Τούρκους, έτσι και τώρα έπρόταξαν τά στήθη τους στόν άγριο κατακτητή: Στό χωριό ήταν λίγοι άντάρτες τοΰ ΕΑΜ—οί άλλοι είχαν περάσει στό Βάλτο νά χτυπήσουν τις άνταρτικές όμάδες τοΰ Στρατηγοΰ Ζέρβα.
‘Αλλά μαζί μέ τούς λίγους αύτούς άντάρτες μπήκαν στή γραμμή τής μάχης και οί βετεράνοι τών παλαιοτέρων ένδόξων πολέμων μας—τοΰ Μπιζανιοΰ και τοΰ Σαρανταπόρου, τής Κρέσνας και τής Τζουμαγιάς και τής ‘Αλμυράς έρήμου. Χτύπησαν τούς Γερμανούς έξω άπ’ τό χωριό πέρα άπ’ τόν Αϊ—Γιάννη. Δέν λογάριασαν οϋτε τά τάνκς οΰτε τό πυροβολικό τους. Τούς κράτησαν 3—4 ωρες.
Σκότωσαν μερικούς. Και θά τούς κρατούσαν περισσότερο άν δέν τούς άπειλοΰσαν μέ μιά πλάγια κίνηση, μέ υπερφαλάγγιση. Εχασαν δύο νεκρούς. Τόν Εύριπίδη Μάλαινο, έναν έξηντάρη γεμάτο πατριωτική φλόγα πού πολέμησε όρθιος καί κάποιο Ιταλό βαθμοφόρο πού βρέθηκε μαζί των, άπ’ αύτούς πού είχαν σκορπίσει στά χωριά μετά τή συνθηκολόγηση τής Ιταλίας. Οί Γερμανοί περιέργως δέν κατέστρεψαν τότε τόν Αγιο Βλάση—’ίσως γιατί άναγνώρισαν δτι τούς χτύπησαν άντρίκια καί χωρίς μπαμπεσιά. Εκαψαν μόνο τέσσερα σπίτια πού ήταν καταλύματα άνταρτών. Καί σκότωσαν τόν τσοπάνη Κ. Σκάνδαλο γιατί του φώναξαν νά πάη κοντά των κι’ αυτός δοκίμασε νά φύγη. Βρέθηκε άκόμα σκοτωμένος στήν άκρη του χωριού—στό Λαπατόρεμα—κι’ ό Φίλιππας Καραμούζης ένας γέρος έπάνω άπό έβδομήντα χρονών.
Στή Χούνη, τό πρώτο χωριό πού άπάντησαν μετά τόν Αγιο Βλάση, έκαμαν περισσότερα. Σκότωσαν μαζί μέ τ’ άλλα, 4—5 γέρους, τό Σπύρο Μανώλη—πατέρα του έπιθεωρητου Μέσης έκπαιδεύσεως, Γεωρ. Εμμανουήλ—που είχε έπάνω άπό όγδόντα χρόνια καί ήταν έπί πλέον τυφλός, τό γέροντα δάσκαλο Κώστα Πολύχρονη, τόν έπίσης γέροντα καί μονόφθαλμο Λ. Κούρτη καί τόν ύπέργηρο Β. Παπαϊωάννου. Σκότωσαν άκόμα στόν Άγαλιανό ένα καλό παλληκάρι τόν ύλοτόμο Τσινιά, πού τόν είχαν πάρει γιά όδηγό καί τόν ύπέβαλαν σέ βασανιστήρια γιά νά προδώσητούς άντάρτες. Αυτός άποφασισμένος δπως ήταν νά μή βγάλη λέξι άπό τό στόμα του άποπειράθηκε νά τούς ξεφύγη καθώς προχωρούσαν γιά νά γλυτώση άπ’ τά μαρτύρια. Τόν έπυροβόλησαν και τον σκότωσαν.
Τό Γερμανικό αύτό τμήμα έφτασε ώς τό Μαραθιά, δπου έκαψε τέσσερα σπίτια, όπως έκαψε και μερικά σπίτια στά Σίδηρα. Είναι περιττόν νά προστεθή πώς δ,τι εύρισκαν μπροστά των οί Γερμανοί, άγροτικά προϊόντα, ζωα, άκόμη και έπιπλα τ’ άρπαζαν ή τά έκαιγαν."
ΤΟ 1944
"Τόν Αύγουστο του 1944 δέχτηκε την τελειωτική, τη χαριστική πρέπει νά πούμε βολή. Οί Ούννοι πού καταλάβαιναν πλέον πώς ήσαν χαμένοι και γρήγορα 0άφευγαν άπό τήν Ελλάδα, άντί νά γίνουν κάπως έφεκτικώτεροι, εΐχαν άντιθέτως άποθηριωθή, εισέβαλαν καί πάλιν στήν Εύρυτανία στις 9 Αύγούστου 1944 μέ τρεις φάλαγγες στρατού πού συνεποσουντο σέ 4.000 5.000 άνδρες. Οί δύο άπό τις φάλαγγες αύτές ένισχυμένες καί μέ δυνάμεις τών Ταγμάτων άσφαλείας ξεκίνησαν άπό τό Αγρίνιο. Ή μία άκολούθησε τό δρόμο του Κεφαλοβρύσου, έφτασε στόν Προυσσό Εύρυτανίας καί άπ’ έκεΐ ένα τμήμα της έως τό χωριό Δερμάτι. Ή άλλη άκολούθησε τό δρόμο Άγιου Βλασίου Σιδήρων τής Εύρυτανιας έφτασε στήν Επισκοπή καί άπ’ έκεΐ προχώρησε στή Δυτική καί Ανατολική Φραγκίστα καί τέλος στή Βίνιανη. Ή τρίτη φάλαγξ ήταν μηχανοκίνητη καί ξεκίνησε άπό τή Λαμία.
Οταν έφτασε στή ‘Ράχη, (δπου τά δρια Φθιώτιδος Ευρυτανίας), τμήμα της προχώρησε πρός τό Κρίκελλο καί άλλο άπό πεζούς γιά τό χωριό Μυρίκη. Τέλος ό κύριος όγκος της πέρασε άπό τά χωριό Λάσπη καί κατέληξε στό Καρπενήσι. ‘Από τό Καρπενήσι τμήματα διάφορα έπέδραμαν σ’ όλα τά γύρω χωριά, Γοργιανάδες, Κορυσχάδες, Βουτύρου, Νόστιμον, Μικρό χωριό, Μεγάλο χωριό, Κλαψί, Μιάρα, Μυρίκη καί Καλεσμένον.
Οί κάτοικοι μόλις τήν τελευταία στιγμή έμαθαν πώς οί Γερμανικές δυνάμεις έχουν πλησιάσει στά δρια τής Εύρυτανίας. Επεκράτησε στά χωριά καί στό Καρπενήσι άφάνταστη σύγχυσι, γιατί ουτε τόν καιρό, άλλά τό σπουδαιότερο, ουτε καί τά μέσα είχαν πλέον ν’ άδειάσουν τά σπίτια των, νά μεταφέρουν καί άποκρύψουν τά πράγματά των. Κι’ αύτό γιατί οί άντάρτες πού είχαν έγκαίρως πληροφορηθή τήν έπικειμένη έπιδρομή είχαν έπιτάξει όλα τά φορτηγά ζώα γιά τις άνάγκες τους καί Ιδίως γιά τή μετακίνησί τους πρός τήν άπομακρυσμένη όρεινή περιοχή τών Αγράφων. Τι νά έκαναν λοιπόν ;
‘Ετοποθετουσαν τά πράγματά των μέσα σέ πρόχειρους λάκκους πού τούς άνοιγαν στις αύλές καί τούς κήπους. Αλλοι καθώς είπαμε τάφηναν έξω άπό τά σπίτια τους. Ετσι έγκατέλειψαν οί περισσότεροι τά πάντα στή τύχη καί σκόρπισαν στά γύρω βουνά γιά νά σώσουν τή ζωή τους. Οί Γερμανοί φυσικά δέν άφησαν λίθον επί λίθου. Σκότωσαν ή καί έκαψαν ζωντανούς δσους βρήκαν μπροστά των, έλεηλάτησαν καί διήρπασαν, έκαψαν καί άνετίναξαν έκκλησίες, μοναστήρια, σχολεία, σπίτια, όλόκληρο τό Καρπενήσι, όλόκληρα χωριά, κατέστρεψαν, ισοπέδωσαν τά πάντα. Εσπειραν όπου πέρασαν άλάτι. Φανήκανε άντάξιοι τών παλαιών προγόνων τους, τών Αλαμανών πού τό όνομά τους είχε προκαλέσει τέτοια φρίκη ώστε νά διαιωνισθή ή άνάμνησίς τους μέχρι τής έποχής μας καί νά λέμε γιά τις πολύ κακές γυναίκες* «αύτή άμα σέ περιλάβη είναι ικανή νά σέ άλαμανίση*."
"ΤΕΦΡΑ ΚΑΙ ΕΡΕΙΠΙΑ
Καί τέλος οί Γερμανοί πού εισέβαλαν άπό τόν Αγιο Βλάση στήν Εύρυτανία έκαμαν τέρατα καί σημεία Μόλις βγήκαν άπό τό Αγρίνιο άρχισαν νά καίουν καί νά σφάζουν.
Στό χωριό τή Σαργιάδα, έκτος άπό τά σπίτια πού έπυρπόλησαν, έκαψαν ζωντανή μιά γυναίκα καί τό άνηψάκι της, γιατί ό δυστυχισμένος ό άνδρας της Π.Γουρνάρη τό λένε καί είναι άπ’ τούς καλύτερους νοικοκυραίους του χωριού—μυρίστηκε πώς έπωφθαλμιούσαν αέ άνηθίκους σκοπούς τά κορίτσια του, τά φυγάδευσε κι’ υστέρα κρύφτηκε κι’ ό ϊδιος.
Στόν Κυπάρισσο (Τέροβα) βρήκαν μονάχα ένα γέροντα, τό θ. Ζαφείρη, πού πλησίαζε τά ένενήντσ. Ή μορφή του μέ τήν κάτασπρη γενειάδα του, θύμιζε βυζαντινή άγιογραφία. Τίποτε άπ’ αύτά δμως δέν σταμάτησε τά θηρία του βορρά. Τόν τοποθέτησαν άπάνω στά ξύλα, τόν σκέπασαν μέ πλάκες καί τόν έκαψαν ζωντανό.
Γέμισαν άκόμα οί Γερμανοί τόν τόπο άπό νάρκες καί σκοτώθηκαν πολλοί.
Στόν Άγιο Βλάση έκαψαν όλα τά σπίτια, δέν έμεινε λιθάρι άπάνω σέ λιθάρι, ουτε Εκκλησιά, οϋτε Σχολείο, ουτε τίποτε.
Ή Γερμανική αύτή φάλαγξ έφτασε ώς τή Βίνιανη, σκορπίζοντας τή φρίκη καί τόν όλεθρο. Εκαψε τά Σιδηρά, τό Μαυριά, δπου σκότωσε τήν Καλλιρρόη Β. Καλογερά έξήντα χρονών, τό Παληοχώρι, τό Χαράτσι καί τόν Αη Γιώργη. Τό ιστορικό Σοβολάκου (ό σημερινός Ψηλόβραχος) καί ό ‘Αγαλιανός σώθηκαν κατά περίεργο τρόπο, πού θυμίζει τις κωμικές παρενθέσεις στά δράματα τού Σαίξπηρ.
Στό χωριό τή Σαργιάδα, έκτος άπό τά σπίτια πού έπυρπόλησαν, έκαψαν ζωντανή μιά γυναίκα καί τό άνηψάκι της, γιατί ό δυστυχισμένος ό άνδρας της Π.Γουρνάρη τό λένε καί είναι άπ’ τούς καλύτερους νοικοκυραίους του χωριού—μυρίστηκε πώς έπωφθαλμιούσαν αέ άνηθίκους σκοπούς τά κορίτσια του, τά φυγάδευσε κι’ υστέρα κρύφτηκε κι’ ό ϊδιος.
Στόν Κυπάρισσο (Τέροβα) βρήκαν μονάχα ένα γέροντα, τό θ. Ζαφείρη, πού πλησίαζε τά ένενήντσ. Ή μορφή του μέ τήν κάτασπρη γενειάδα του, θύμιζε βυζαντινή άγιογραφία. Τίποτε άπ’ αύτά δμως δέν σταμάτησε τά θηρία του βορρά. Τόν τοποθέτησαν άπάνω στά ξύλα, τόν σκέπασαν μέ πλάκες καί τόν έκαψαν ζωντανό.
Γέμισαν άκόμα οί Γερμανοί τόν τόπο άπό νάρκες καί σκοτώθηκαν πολλοί.
Στόν Άγιο Βλάση έκαψαν όλα τά σπίτια, δέν έμεινε λιθάρι άπάνω σέ λιθάρι, ουτε Εκκλησιά, οϋτε Σχολείο, ουτε τίποτε.
Ή Γερμανική αύτή φάλαγξ έφτασε ώς τή Βίνιανη, σκορπίζοντας τή φρίκη καί τόν όλεθρο. Εκαψε τά Σιδηρά, τό Μαυριά, δπου σκότωσε τήν Καλλιρρόη Β. Καλογερά έξήντα χρονών, τό Παληοχώρι, τό Χαράτσι καί τόν Αη Γιώργη. Τό ιστορικό Σοβολάκου (ό σημερινός Ψηλόβραχος) καί ό ‘Αγαλιανός σώθηκαν κατά περίεργο τρόπο, πού θυμίζει τις κωμικές παρενθέσεις στά δράματα τού Σαίξπηρ.
Τόν Ψηλόβραχο πήγαν νά τόν κάψουν δυο Γερμανοί σίρατιώτες. Διέκριναν όμως μακρυά δυό ώπλισμένους χωρικούς πού τούς πέρασαν γιά άντάρτες έμπροσθοφυλακής σώματος. Τούς πυροβόλησαν καί έτράπησαν εις φυγήν. Άπό τό άλλο μέρος οί άντάρτες πυροβόλησαν κι’ έτράπησαν κι’ αύτοί εις φυγήν. Αύτός δέ ό άμφοτεροβαρής πανικός έσωσε τό χωριό καθώς καί τόν Άγαλιανό, πού θάρχότανε άμέσως ύστερα ή σειρά του,
Πρέπει νά σημειώσω έδώ άκόμη δτι σέ πολλά χωριά οί κάτοικοι δταν έφευγαν προνοούσαν κι’ έβγαζαν τά πράγματά τους άπό τά σπίτια, έστω κι’ άν δέν πρόφταιναν νά τά κρύψουν, μέ τήν έλπίδα πώς οί Γερμανοί θάκαιγαν τά σπίτια καί θά λυποΰνταν τά πράγματα. Άλλά ή έλπίδα τους αύτή πού στηρίζονταν στά άνθρώπινα αισθήματα τών Γερμανών, δέν βγήκε ποτέ σχεδόν σωστή, γιατί οί Γερμανοί δέν είχαν άνθρώπινα αισθήματα.
Άπ’ έκεΐ, στήν Επισκοπή, έκαψε πάνω άπό σαράντα σπίτια.
Στή Δυτική Φραγκίστα—πού ήταν κι’ αύτή ένα άπό τά ομορφότερα καί πλουσιώτερα χωριά τής Εύρυτανίας—έκαψε όλα σχεδόν τά σπίτια, πάνω άπό έκατόν πενήντα καί τό σχολείο.
Στήν Ανατολική Φραγκίστα, άπό τά καλύτερα καί πλουσιώτερα κι’ αύτή, χωριά τής Εύρυτανίας, έκαψε πάνω άπό όγδόντα σπίτια, τήν ένοριακή έκκλησία «Αγιοι Απόστολοι» καί τό Σχολείο, (κτίστηκε μέ κληροδότημα του Άθ. Παπαδοπούλου πού ήταν ντόπιος καί είχε ζήσει καί πλουτίσει στήν Κων)πολι κι’ είχε άφήσει όλη τή μεγάλη του περιουσία γιά άγαθοεργούς σκοπούς).
Στή Βίνιανη, χωριό άληθινά ύπέροχο—οπως τά περισσότερα χωριά τής Εύρυτανίας χάρις στούς πολιτισμένους μετανάστες τους—έκαψε άπό τά άπομείναντα άπ’ τούς Ιταλούς πού έπέδραμαν τό Δεκέμ βριο του 1942, σαρανταπέντε σπίτια, τό Σχολείο καί δώδεκα άχυρώνες.
Σ’ όλα τά χωριά πού άναφέραμε οί Γερμανοί άνακάλυψαν δσα πράγματα είχαν κρύψει οί κάτοικοι καί άλλα έκαψαν, κατέστρεψαν, άλλα—τά πολυτιμότερα τά κουβάλησαν μαζί τους στή Λαμία καί στό Αγρίνιο. Ετσι λοιπόν τό πολυτραγουδημένο Καρπενήσι καί τά ώμορφότερα χωριά τής Εύρυτανίας πού ήταν τό στόλισμά της καί τό καμάρι της, μέ τά όμορφα, τά πλούσια καί χαριτωμένα σπίτια τους καί τό μαγευτικό φυσικό τους περιβάλλον, είναι τώρα σωροί άπό στάχτη καί ερείπια. Οί μόχθοι καί οί ιδρώτες γενεών όλοκλήρων έξανεμίστηκαν."
Πρέπει νά σημειώσω έδώ άκόμη δτι σέ πολλά χωριά οί κάτοικοι δταν έφευγαν προνοούσαν κι’ έβγαζαν τά πράγματά τους άπό τά σπίτια, έστω κι’ άν δέν πρόφταιναν νά τά κρύψουν, μέ τήν έλπίδα πώς οί Γερμανοί θάκαιγαν τά σπίτια καί θά λυποΰνταν τά πράγματα. Άλλά ή έλπίδα τους αύτή πού στηρίζονταν στά άνθρώπινα αισθήματα τών Γερμανών, δέν βγήκε ποτέ σχεδόν σωστή, γιατί οί Γερμανοί δέν είχαν άνθρώπινα αισθήματα.
Άπ’ έκεΐ, στήν Επισκοπή, έκαψε πάνω άπό σαράντα σπίτια.
Στή Δυτική Φραγκίστα—πού ήταν κι’ αύτή ένα άπό τά ομορφότερα καί πλουσιώτερα χωριά τής Εύρυτανίας—έκαψε όλα σχεδόν τά σπίτια, πάνω άπό έκατόν πενήντα καί τό σχολείο.
Στήν Ανατολική Φραγκίστα, άπό τά καλύτερα καί πλουσιώτερα κι’ αύτή, χωριά τής Εύρυτανίας, έκαψε πάνω άπό όγδόντα σπίτια, τήν ένοριακή έκκλησία «Αγιοι Απόστολοι» καί τό Σχολείο, (κτίστηκε μέ κληροδότημα του Άθ. Παπαδοπούλου πού ήταν ντόπιος καί είχε ζήσει καί πλουτίσει στήν Κων)πολι κι’ είχε άφήσει όλη τή μεγάλη του περιουσία γιά άγαθοεργούς σκοπούς).
Στή Βίνιανη, χωριό άληθινά ύπέροχο—οπως τά περισσότερα χωριά τής Εύρυτανίας χάρις στούς πολιτισμένους μετανάστες τους—έκαψε άπό τά άπομείναντα άπ’ τούς Ιταλούς πού έπέδραμαν τό Δεκέμ βριο του 1942, σαρανταπέντε σπίτια, τό Σχολείο καί δώδεκα άχυρώνες.
Σ’ όλα τά χωριά πού άναφέραμε οί Γερμανοί άνακάλυψαν δσα πράγματα είχαν κρύψει οί κάτοικοι καί άλλα έκαψαν, κατέστρεψαν, άλλα—τά πολυτιμότερα τά κουβάλησαν μαζί τους στή Λαμία καί στό Αγρίνιο. Ετσι λοιπόν τό πολυτραγουδημένο Καρπενήσι καί τά ώμορφότερα χωριά τής Εύρυτανίας πού ήταν τό στόλισμά της καί τό καμάρι της, μέ τά όμορφα, τά πλούσια καί χαριτωμένα σπίτια τους καί τό μαγευτικό φυσικό τους περιβάλλον, είναι τώρα σωροί άπό στάχτη καί ερείπια. Οί μόχθοι καί οί ιδρώτες γενεών όλοκλήρων έξανεμίστηκαν."
"ΕΠΗΡΑΝ ΤΑ ΒΟΥΝΑ
Ή έπιδρομή αυτή, του Αύγούστου 1944 των Γερμανών βάσταξε 8-10 μέρες. Ολο αύτό τό διάστημα οί κάτοικοι τής Εύρυτανίας βρήκαν καταφύγιο στά γύρω βουνά, χωρίς νά μπορέσουν οί περισσότεροι νά πάρουν μαζύ τους ουτε άκόμα καί τό άπαραίτητο ψωμί. Οσοι πάλι έτυχε να έχουν άλεύρι καί τό πήραν μαζί τους, δέν τολμούσαν ν’ άνάψουν φωτιά γιά να ψήσουν ψωμί ή κάποιο πρόχειρο φαγητό άπ’ τό φόβο νά μή τούς καταλάβουν οί Γερμανοί καί τούς κτυπήσουν μέ τό πυροβολικό τους, τούς ολμους καί τά πολυβόλα, πού δούλευαν νύχτα μέρα. Υστερα άπό τή δεύτερη, τήν τρίτη τό πολύ μέρα, άρχισε φυσικά νά τόν θερίζει τόν κόσμο ή πείνα. Σ’ όλα τά πρόσωπα ήταν ζωγραφισμένη ή άπελπισία. Ό φόβος, η κούραση, ή άϋπνία, οί στερήσεις έξουθένωναν καί τούς πιο δυνατούς. Προ πάντων τά μικρά παιδιά σου ράγιζαν τήν καρδιά. Εμοιαζεν όλος αύτός ό κόσμος, μάλλον μέ φαντάσματα πού ξεπήδησαν άπό κανένα κοιμητήριο.
Εκτός άπ’ αύτά, οί διαρκείς μετακινήσεις τούς σκόρπισαν κι’ είχε χάσει ή μάννα τό παιδί καί τό παιδί τή μάννα. Πολλές φορές μέλη τής ϊδιας οικογενείας άκολουθούσαν διαφορετικές κατευθύνσεις καί δέρνονταν παντέρημα μέσα σέ πλαγιές, σε χαράδρες καί σέ δάση μέ συντροφιά τούς λύκους καί τά τσακάλια.
Όσοι πάλι είχαν γιδοπρόβατα, τ’ άφησαν στήν τύχη τους κι’ έτσι άδέσποτα πολλά χάθηκαν καί τό πιό χειρότερο, κατάστρεψαν ένα μεγάλο μέρος άπ’τήν όψιμη καλλιέργεια.
Ήταν ευτύχημα πού σ’ όλο αυτό τό διάστημα και γιά πολλές μέρες μετά τήν έπιδρομή, έπεκράτησε καλοκαιρία, γιατί αλλιώς τα θύματα θα ήταν πολύ περισσότερα."
Ολόκληρο το δημοσίευμα εδώ:
https://stratistoria.wordpress.com/2010/03/04/1943-1954-sparagmos-evritanias-hinoporos/
Το κείμενο αλιεύθηκε στον προσωπικό λογαριασμό της συμπατριώτισσας μας Annete Kourtis στο f/b
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου